Makamlar ve Akor Dizilimleri

Genel anlamda çoğu arkadaşımız "Mi" karar sesinden çaldığı için anlatımın kolay ve anlaşılır olması bakımından örnekleri "Mi" üzerinden veriyorum....


Nihavet makamı

çıkıcı olarak mi-fa#-sol-la-si-do-re#-mi
inici olarak mi-re-do-si-la-sol-fa#-mi (karar sese bağlarken re#-mi)

Akor dizilimi
temel akorlar
Mi minör (mi-sol-si)
La minör (la-do-mi)
Si majör (si-re#-Fa#)
Yardımcı(ilgili akorlar)
re major (re-fa#-la)
Sol majör (sol-si-re)
Do majör (do-mi-sol)
Do diminue (Do-mib-solb) diğer bir yazım şekli Do-Re#-Fa#
Not: solb fa# aynı seslerdir mi bemol ve re diyezde aynı seslerdir...

küçük "b" harfi bemol anlamına gelir: Yarım ses kalın çalınacağını belirtir...
" # " diyez işaretidir: Yarım ses ince çalınacağını belirtir...

Not: burada kafanız karışmasın diye Alterasyonlu(Değişime uğramış) akorlara ve 7'li, 9'lu akorlara değinmedim....


Mi hüseyni ve Uşak makamı

Mi-(fa#komalı)-sol-la-si-do-re-Mi (uşak makamı)
Mi-(fa#komalı)-sol-la-si-(do#komalı)-re-Mi (hüseyni makamı)

mi uşak makamı akorları (yazıya kaldığımız yerden devam)

mi minör (mi-sol-si)
la minör (la-do-mi)
la minör 6'lı (la-do-mi-fa#)
Fa# minör 7 (b5) fa#-la-do-mi) bu akor aslında la minör altılı akorunun çevrimidir...yani fa diyez sesinden başlayarak basılan şekli

sol majör(sol-si-re)
ra majör (re-fa#-la) burada fa# sesinde koma olduğu için re sus4 akorunu kullanmak daha mantıklı ama Re majörü kullanırsanızda yanlış olmaz...
re sus7 (re-sol-la-do)
do majör (do-mi-sol) yada do majör 7'li (do-mi-sol-si)
si minör (si-re-Fa#-) siminör 7'lide basabilirsiniz (si-re-fa#-la)

Hüseyni makamında uşak makamındaki tüm akorlar kullanılır buna ek olarak la majörde kullanılır.
Kullanıldığı yer ise genellikle uzun ince bir yoldayım tarzı la-si-do#-re ile giriş verilen parçalarda re majörden sonra la majör gelir...

La major (la-do#-mi)

örnek
gidiyorum gündüz kısmı Re major gece kısmı La major
gündüz gece kısmı sol major şeklinde devam eder....

Mi hicaz makamı

mi-fa-sol#-la-si-do-re-mi

içerisinde kullanılan akorlar

mi majör (mi-sol#-si)
fa majör (fa-la-do) yada fa majör 7'li fa-la-do-re
la minör (la-do-mi)
re minör (re-fa-la) yada re minör 7'li (re-fa-la-do)
si minör 7(b5) (si-re-fa-la)

bu dört akor için aşağıdaki not kısmındaki açıklamaya bakın...
si diminue (si-re-fa-sol#)*
re diminue (re-fa-sol#-si)*
fa diminue (fa-sol#-si-re)*
Sol# yada la bemol diminue (sol#-si-re-fa) (lab-si-re-fa)*

aslında bu dört akor aynı akorun çevrimidir...
dikkat ederseniz "si diminue" Sİ sesinden başlarken "re diminue" RE sesinden başlıyor fakat içerdikleri sesler aynı bu sebep ile bu akorlar kardeş akorlardır...

Not:Bu akorlarda aslında armoni kuralı olarak "sol#" yerine "la bemol" kullanmamız lazım çünkü akor kuruluş kurallarına aykırı bir durum "sol#" ama biz burada makamın seslerini takip ettiğimiz için ve anlaşılır olması açısından ve kimsede bizi armoni sınavına tabi tutmayacağına göre...
"la bemol" yerine "sol#" kullanalım sonuçta her iki seste aynı tınlıyor.
sol#-lab gibi isimleri farklı olan fakat aynı tınlayan seslere anarmonik sesler denir...*(anharmonic : kelime anlamı uyumsuz demektir)

makamlarda akor dizilimleri makaleme kaldığım yerden devam edeceğim şimdilik bu kadar kalın sağlıcakla....(yazıya kaldığımız yerden devam)

Mi muhayyerkürdi makamı ve kürdili hicazkar

Mi muhayyer kürdi ve kullanılan akorlar
"mi-fa-sol-la-si-do-re-mi"

mi minör (mi-sol-si)-/- mi minör 7'li (mi-sol-si-re)
fa majör (fa-la-do) -/- fa majör 7'li (fa-la-do-mi)
sol majör (sol-si-re) -/- sol dominant 7'li (sol-si-re-fa)
re minör (re-fa-la) -/- re minör 7'li (re-fa-la-do)-/- re minör 6'lı (re-fa-la-si)
la minör (la-do-mi) -/- la minör 7'li (la-do-mi-sol)
do majör (do-mi-sol) -/- do majör 7'li (do-mi-sol-si)
si diminue omit 7 (si-re-fa-[la bemol kullanma])* -/- si minör7[b5] (si-re-fa-la)

* omit ilgili sesi akordan çıkar yani kullanma anlamına gelir...



Mi kürdili hicazkar ve kullanılan akorlar
makamı tize doğru çalarken "mi-fa-sol-la-si-do-re-mi"
geri dönüşte "mi-re-do-si-la" sesine kadar indikten sonra
"sol-la-si bemol"şeklinde yarım bir çıkış yapılıp "la-sol-fa-mi" şeklinde karar sese inilir...

normal kurdi makamındaki akorlar kullanılır...
Ek olarak si bemol sesi geçen yerlerde aşağıdaki akorlar kullanılır...

sol minör(sol-si bemol-re) -/- sol minör 7'li (sol-si bemol-re-fa)
Sol diminue (Sol-Sib-Reb-Mi)-/- Sol minör 6'lı (Sol-Sib-Re-Mi)
Mi mönör 7[b5] (Mi-Sol-Sib-RE) -/- Do dominant 7'li (do-mi-sol-sib)

makamlarda akor dizilimleri makaleme kaldığım yerden devam edeceğim şimdilik bu kadar kalın sağlıcakla....(yazıya kaldığımız yerden devam)

Rast Makamı
(Çargah ve Mahur makamları rast makamına çok yakın oldukları için burada yazma gereği görmüyorum)

mi uşak ve hüseyni makamlarının karışımından oluştuğunu düşünebiliriz...
Burada tek fark karar sesi...

mi uşak ve hüseyni makamını çalıp karar olarak Re sesini kullandığımız zaman Re rast makamını çalmış oluruz...
Not: Batı Müziğinde Rast makamının karşılığı majördür bu sebep ile majör gamında kullanılan tüm akorlar rast makamında kullanılabilir...

Burada akorların kısa yazılış biçimleirinden bahsetmek istiyorum...
Akorlar kullanım kolaylığı açısından şifrelendirilmiştir
A harfi La sesini temsil eder
B harfi Si " " "
C harfi Do " " "
D harfi Re " " "
E harfi Mi " " "
F harfi Fa " " "
G harfi Sol " " "
Akorların majör yada minör olduğunu yanındaki "m" harfinden anlarız...
küçük m harfi minör
Büyük M harfi ise majördür
Fakat temel 5'li akorlarda(yani üç sesli akorlar)
örnek do majör(do-mi-sol) gibi akorlarda büyük M harfi kullanılmaz Sadece Akor harfi yazılır.
Örnek:
La majörü temsilen sadece büyük (A) harfi
Mi minörü temsilen büyük E yanında küçük m harfi (Em) şeklinde
7'li akorlarda örnek Re minör 7'li (Dm7) şeklinde Re majör7'li ise (Dmaj7) şeklindedir...
Burada karıştırmamamız gereken dominant 7'li akor ile majör 7'li akordur...
Dmaj7 (Re majör 7'li : Re-fa#-la-do#) sesi içerirken
D7 (Re dominant 7'li : Re-fa#-la-do) do sesi natureldir...
Bu sebep ile çoğu kimse majör 7'li ile dominant 7'liyi karıştırır.

Dip Not:Çoğu arkadaşımızın dominant 7'li akorda majördür dediğini duyar gibiyim
doğru; temel 5'li akora bir küçük 7'linin eklenmesiyle oluşmuştur...
majör akordur fakat 3'lüsü büyük 7'lisi küçük (yani küçük 7'li) buda bu akor ile majör7'li akoru ayırmamızdaki en büyük etkendir...
Burada kafanızı daha fazla karıştırmak istemiyorum çünkü derinlemesine armoni bilgisi gerektiren konular bunlar.
3'lü 5'li 7'lide nedir diye merak edenler olacaktır...Bunun için size tavsiyem iyi bir armoni hocasından ders almanız...
Onun dışında yapacağınız buradaki bilgileri sadece ezberlemek olacaktır...
Neyin nasıl oluştuğu konusunda derinlemesine bilgi edinmek için armoni bilmek gerekir...
******************Konuya Dönersek Eğer********************
Rast Makamında Kullanılan Akorlar

D (re majör) Dmaj7(Re majör 7'li) D7(re domninat 7'li)
G (sol majör) Gmaj7(sol majör 7'li)
Em (mi minör) Em7 (Mi minör 7'li)
C (do majör) C6 (do majör 6'lı) Cmaj7(do majör 7'li)
A (la majör) Amaj7(la majör 7'li) A7(la dominant 7'li)
Am(la minör) Am6(la minör 6'lı) Am7 (la minör 7'li)
F#m( fa diyez minör) F#m7(fa diyez minör 7'li)
*B (si majör) B7(si dominant 7'li)* not: bu akor bazı parçalarda geçiş akoru olarak kullanılır....

örnek:
Samanyolu (bir şarkısın sen)
ŞARKI SÖZLERİNİN TAM ÜSTÜNE BASILACAK AKORLARI YAZIYORUM


D-----------[F#m7-----------[Gmaj7-----------[A7-
SEN KALBİ---MİN MEHTABI---SIN GÜNEŞİ--SİN

D-----------[F#m7-------------[Gmaj7-----------[A7-
SEN RUHU----MUN VAZGEÇİL--MEZ BİR EŞİ---SİN




D------------------------------D---[F#m-- B7------------[Em7
(Si 7 geçiş akoru)
BİR ŞARKISIN SEN ÖMÜR BOYU SÜRE--CEK DUDAKLARIM---DAN

A7------ *A7#5*----------------[Dmaj7
(5'lisi artmış akor)
YILLARCA DÜŞMEYE------------CEK

Not: CEK ve DAN kısımlarında akorlar değişiyor dikkat ediniz...

*A7#5(la-do#-fa-sol)*

TEMEL 5'li Akorlar
Temel 5'li Majör akorlar
A (La Majör : La-Do#-Mi)
Bb (Sib Majör: Sib-Re-Fa)
B (Si Majör : Si-Re#-Fa#)
C (Do Majör : Do-Mi-Sol)
C#(Do# Majör: Do#-Mi#[fa]-Sol#)* Not yazısına bakınız...
D (Re Majör : Re-Fa#-La)
Eb (Mib Majör : Mib-Sol-Sib)
E (Mi Majör : Mi-sol#-Si)
F (Fa Majör : Fa-La-Do)
F#(Fa# Majör: Fa#-La#-Do#)
G (Sol Majör : Sol-Si-Re)

*Not: Do diyez majör gamı esas alındığında ve nota yazımında "mi#" kullanılır burada kullanım kolaylığı açısından aynı sese "Fa" diyebiliriz...

Temel 5'li minör akorlar
Am (La Minör : La-Do-Mi)
Bbm(Sib Minör : Sib-Reb-Fa)
Bm (Si Minör : Si-Re--Fa#)
Cm (Do Minör : Do-Mib-Sol)
C#m(Do# Minör: Do#-Mi-Sol#)
Dm (Re Minör : Re-Fa-La)
Ebm(Mib Minör : Mib-Solb-Sib)
Em (Mi Minör : Mi-Sol-Si)
Fm (Fa Minör : Fa-Lab-Do)
F#m( Fa# Minör : Fa#-La-Do#)
Gm (Sol Minör : Sol-Sib-Re)

hatırlatma: küçük "b" harfi bemol yukarıdaki minör akorlarda mib(mi bemol)
lab(la bemol) sib(si bemol)'dür karıştırmayınız...

6'LI AKORLAR
Majör 6'lı akorlar
A6 (La Majör 6'lı : La-Do#-Mi-Fa#)
Bb6 (Sib Majör: Sib-Re-Fa-Sol)
B6 (Si Majör 6'lı : Si-Re#-Fa#-Sol#)
C6 (Do Majör 6'lı : Do-Mi-Sol-La)
C#6 (Do# Majör 6'lı : Do#-Mi#[fa]-Sol#-La#)
D6 (Re Majör 6'lı : Re-Fa#-La-Si)
Eb6 (Mib Majör : Mib-Sol-Sib-Do)
E6 (Mi Majör 6'lı : Mi-Sol#-Si-Do#)
F6 (Fa Majör 6'lı : Fa-La-Do-Re)
F#6 (Fa# Majör 6'lı : Fa#-La#-Do#-Re#)
G6 (Sol Majör 6'lı : Sol-Si-Re-Mi)

Minör 6'lı akorlar
Am6 (La Minör 6'lı : La-Do-Mi-Fa#)
Bbm6(Sib Minör 6'lı : Sib-Reb-Fa-Sol)
Bm6 (Si Minör 6'lı : Si-Re-Fa#-Sol#)
Cm6 (Do Minör 6'lı : Do-Mib-Sol-La)
C#m6(Do# Minör: 6'lı Do#-Mi-Sol#-La#)
Dm6 (Re Minör 6'lı : Re-Fa-La-Si)
Ebm6(Mib Minör 6'lı: Mib-Solb-Sib-Do)
Em6 (Mi Minör 6'lı : Mi-Sol-Si-Do#)
Fm6 (Fa Minör 6'lı : Fa-Lab-Do-Re)
F#m6( Fa# Minör 6'lı : Fa#-La-Do#-Re#)
Gm6 (Sol Minör 6'lı : Sol-Sib-Re-Mi)


Makaleme kaldığım yerden devam edeceğim şimdilik bu kadar kalın sağlıcakla....(kaldığımız yerden devam)

MAJ 7'Lİ (majör 7'li) AKORLAR

Amaj7 (La Majör 7'li : La-Do#-Mi-Sol#)
Bbmaj7 (Sib Majör 7'li : Sib-Re-Fa-La)
Bmaj7 (Si Majör 7'li : Si-Re#-Fa#-La#)
Cmaj7 (Do Majör 7'li : Do-Mi-Sol-Si)
C#maj7 (Do# Majör 7'li : Do#-Mi#[fa]-Sol#-Si#[Do])* Not Yazısına Bakınız...
Dmaj7 (Re Majör 7'li : Re-Fa#-La-Do#)
Ebmaj7 (Mib Majör 7'li : Mib-Sol-Sib-Re)
Emaj7 (Mi Majör 7'li : Mi-Sol#-Si-Re#)
Fmaj7 (Fa Majör 7'li : Fa-La-Do-Mi)
F#maj7 (Fa# Majör 7'li : Fa#-La#-Do#-Mi#[Fa])* Not Yazısına Bakınız...
Gmaj7 (Sol Majör 7'li : Sol-Si-Re-Fa#)

*Not: Do diyez majör gamı esas alındığında ve nota yazımında "Si#" kullanılır burada kullanım kolaylığı açısından aynı sese "Do" diyebiliriz...
Fa# majör içinde aynı durum söz konusudur nota yazımında "Mi#" kullanılır; kullanım kolaylığı açısından biz "mi#" yerine "fa" diyebiliriz...

Minör 7'li Akorlar

Am7 (La Minör 7'li : La-Do-Mi-Sol)
Bbm7 (Sib Minör 7'li : Sib-Reb-Fa-Lab)
Bm7 (Si Minör 7'li : Si-Re-Fa#-La)
Cm7 (Do Minör 7'li : Do-Mib-Sol-Sib)
C#m7(Do# Minör: 7'li : Do#-Mi-Sol#-Si)
Dm7 (Re Minör 7'li : Re-Fa-La-Do)
Ebm7(Mib Minör 7'li: Mib-Solb-Sib-Reb)
Em7 (Mi Minör 7'li : Mi-Sol-Si-Re)
Fm7 (Fa Minör 7'li : Fa-Lab-Do-Mib)
F#m7( Fa# Minör 7'li : Fa#-La-Do#-Mi)
Gm7 (Sol Minör 7'li : Sol-Sib-Re-Fa)



Makaleme kaldığım yerden devam edeceğim şimdilik bu kadar kalın sağlıcakla....(yazıya kaldığımız yerden devam)

TÜM AKORLARIN KÖK POZİSYONDA BASILIŞ ŞEKİLLERİ AŞAĞIDAKİ AKOR KARTINDA GÖRÜLMEKTEDİR




************************************************** ************************************************** ************************************************** ************************************************** ******





SABA MAKAMI

LA KARAR ÜZERİNDEN


re-mi-fa#-sol-la-sib(bir koma bemol)-do-reb-mib(bir koma bemol)-sol-lab-sib(bir koma bemol)-do-re

Türk Müziğinde Kullanılan Değiştirgeçler



Bir tam ses dokuz komadan meydana gelir
Örnek:
Do ve Re arası (1 tam sestir yani 9 komadır)
Re ve mi arası (1 tam sestir yani 9 komadır)
Fa ve Sol arası (1 tam sestir yani 9 komadır)
Sol ve La arası (1 tam sestir yani 9 komadır)
La ve Si arası (1 tam sestir yani 9 komadır)

Aşağıdaki Örnekte Do ve Re arasının Dokuz Eşit Parçaya Bölündüğü Görülmektedir...
Bu Dokuz Eşit Parçanın Her Biri; Türk Müziğinde Kullanılan ve İki Ses Arasındaki Uzaklığı Gösteren En Küçük Aralık Birimidir Bu aralık Birimine KOMA denir...
Bu Komaları Kullanırken Bazı Değiştirici İşaretler Kullanılır; Bu İşaretler, Hangi Ses Üzerinde Kullanılıyorsa O sesin Kaç Koma Ses Değeri Pesleşeceğini Yada Tizleşeceğini Anlamamıza Yardımcı Olur...



Not: Mi ve Fa sesi Si ve Do sesi Doğal yarım sestir...

Türk Müziğinde Kullanılan Değiştirici İşretlerin Yerleşimleri
Örnek: Değiştirici İşaretlerinin Nasıl Yerleşeceği Konusunda Fikir Vermesi Açısından Örneğimiz Do ve Re Sesi Arasındaki Uzaklık Baz Alınarak Verilmiştir.Siz Buradan Yola Çıkarak Diğer Sesler Üzerinde Değiştirgeçlerin Nasıl Yerleşeceği Konusunda Fikir Sahibi Olabilirsiniz.




Mİ KARAR SESİ SABA MAKAMI
Sol-La-Si-Do-Re-Mib(bir koma bemol)-Fa-Solb-Lab(bir koma Bemol)-Do-Reb-Mib(bir koma bemol)-Fa-Sol

(yazıya kaldığımız yerden devam)
Not: Bir koma bemol naturel sese çok yakın olduğundan
Mi üzeri Saba makamı Akorlarını yazarken bir koma bemollü sesleri naturel olarak aldım...

Mi Karar Ses Üzerinden Saba Makamı Akorları

G (sol-si-re)
Am (la-do-mi)
Bdim (si-re-fa)
Cdim do-mi-solb)
Dm (re-fa-la)
Am6 (mi-Fa#/solb/-la-do) la minör altılı mi sesinden çevrim Esus2-4 (#5)
F (fa-la-do)
Gbdim (Solb-la-do)
Gbm (sol-la-reb)
Gbm7 (solb-la-reb-mi)
Csus4 (do-fa-sol)
C (do-mi-sol)
Dbdim (Reb-mi-sol)

(yazıya kaldığımız yerden devam)

Sol Karar Sese Göre Nigriz Makamı



Re-Mi-Fa#-Sol-La-Sib-Do#-Re-Mi-Fa-Sol-La-Sib-Do-Re

Mi Sesine Tranpoze Edilmiş Hali

Si-Do#-Re#-Mi-Fa#-Sol-La#-Si-Do#-Re-Mi-Fa#-Sol-La-Si

Mi Karar Sese Göre Nigriz Makamında Kullanılan Akorlar

B (Si majör : Si-Re#-Fa#)
C#m(b5) (Do Diyez Minör Eksik Beşli : Do#-Mi-Sol)
C#m7(b5) (Do Diyez Minör 7'li Eksik Beşli : Do#-Mi-Sol-Si)
C#Dim (Do Diyez Diminue : Do#-Mi-Sol-Si)* (bu akor aynı zamanda Mi,Sol ve Si Diminue'nin çevrimidir.
D#m (Re diyez minör : Re#-Fa#-La#)
D#m7(Re diyez minör 7'li : Re#-Fa#-La#-Do#)
Em (Mi Minör: Mi-Sol-Si)
Em7 (Mi Minör 7'li : Mi-Sol-Si-Re)
Em7-9(Mi Minör 7 ve 9'lu: Mi-Fa#-Si-Re)
F# (Fa# majör: Fa#-La#-Do#)
F#7 (Fa# Dominant 7'li: Fa#-La#-Do#-Mi)
F#7(b9) (Fa# dominant 7 bemol 9'lu: (Fa#-Sol-La#-Do#-Mi)
F#sus4 (Fa Diyez suspended 4 : Fa#-Si-Do#)
F#sus4-7 (Fa Diyez suspended 4-7: Fa#-Si-Do#-Mi)
G (Sol Majör : Sol-Si-Re)
G6 (Sol Majör 6'lı : Sol-Si-Re-Mi)
Gmaj7 (Sol Majör 7'li : Sol-Si-Re-Fa#)
Gmaj7(#9) (Sol Majör 7 diyez 9'lu : Sol-La#-Si-Re-Mi-Fa#)
A#m(b5) (La diyez Minör bemol 5: La#-Do#-Mi)
A#dim ( La diyez Diminue : La#-Do#-Mi-Sol)
F#m/C# (Fa# Minör/C# [do#]->Bas Partisinde Do# Sesini Kullan : Do#-Fa#-La)* Not yazısını inceleyiniz...

D (Re majör : Re-Fa#-La)
D6 (Re majör 6'lı: Re-Fa#-La-Si)
D6-9 (Re Majör 6 ve 9'lu : Re-Mi-Fa#-La-Si)
Dsus4 (Re suspended 4'lü: Re-Sol-La)
Dsus2 (Re suspended 2'li Re-Mi-La)
Dadd9 (Re addmitted 9'lu : Re-Mi-Fa#-La)
D6(add9) (Re Majör 6 ve 9'lu : Re-Mi-Fa#-La-Si)
Esus4 (Mi suspended 4'lü : Mi-La-Si)
Esus2 (Mi suspended 2'li :Mi-Fa#-Si)


Not: Bazı Akorların Pedal Seslerini Değiştirmek için " / " taksim şeklinde bir işaret kullanılır ve yanına bas partisinde kullanılacak olan ses yazılır...

Örnek:

Bb/F [fa-sib-re] (Bb normalde [Si bemol-Re-Fa] şeklinde basılacak olan akor "Fa" sesinden başlanılarak basılır.)

Makaleme kaldığım yerden devam edeceğim şimdilik bu kadar kalın sağlıcakla....(yazıya kaldığımız yerden devam)

ÇARGAH MAKAMI



re-mi-fa#-sol-la-sib(1 koma bemol)-do-reb-mib(bir koma bemol)-fa-sol-lab-sib(1 koma bemol)-do-re

Burada (sib ve mib) 1 koma bemol olduğu için piyanoda naturel basabiliriz...
Yani Si ve Mi naturel...
Şimdilik bu kadar daha sonra mi sesine transpoze edip kullanılan akorları yazacağım...